Όψεις του παρόντος στο αντιφέγγισμα του μύθου

Τι προκαλεί την αναγνωστική απόλαυση, τη συγκίνηση, την ταύτιση του αναγνώστη, την επιθυμία για περισσότερο, ποιο είναι το μυστικό του επιτυχημένου μυθιστορήματος; Ειλικρινά δεν γνωρίζω, αλλά φαίνεται να το γνωρίζει πολύ καλά η συγγραφέας Ιωάννα Μπουραζοπούλου, η οποία μας χάρισε ένα ακόμη πρωτότυπο, στοχαστικό και κυρίως απολαυστικό μυθιστόρημα, που παγιδεύεσαι στις σελίδες του και δεν θέλεις να τελειώσει. «Η Κοιλάδα της Λάσπης», το πρώτο μέρος της τριλογίας «Ο δράκος της Πρέσπας», έχει τη μαγεία του παραμυθιού, την ένταση της περιπέτειας, το μυστήριο του νουάρ και ταυτόχρονα τη γοητεία  ενός ευφάνταστου και ελαφρώς ειρωνικού φιλοσοφικού και πολιτικού συλλογισμού, που (παραδόξως) ενισχύει την αληθοφάνεια, κάνει τους χαρακτήρες να μοιάζουν ακόμη πιο φυσικοί  και αναγνωρίσιμοι και το κοινωνικό σχόλιο ακόμη πιο αιχμηρό και επίκαιρο.

 

Η πλοκή του έργου δύσκολα περιγράφεται, γιατί αναπτύσσεται αριστουργηματικά σαν ιστός αράχνης, εμπλέκοντας με τρόπο αναπάντεχο ανθρώπους και γεγονότα. Μια κοινότητα ερευνητών βυθισμένη στη λάσπη (σε τέλμα πνευματικό και συνειδησιακό;) προσπαθεί να λύσει το αίνιγμα του δράκου της Πρέσπας, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία και μια ολόκληρη χώρα μοιάζει να έχει εναποθέσει τις ελπίδες της σε αυτόν τον αμφιλεγόμενο στόχο. Όλοι διεκδικούν δικαιώματα στην Πρέσπα, αλλά κανείς δεν κατάγεται από εκεί, εκτός από τον γέρο-φύλακα του οικισμού, που γαντζωμένος στην καρέκλα του διάγει έναν σιωπηλό, πείσμωνα και μοναχικό αγώνα.  Μια άλλης μορφής ακινησία η δική του, αλλιώτικη από αυτή των τελματωμένων, θυμίζει περισσότερο αγκάθι στα πλευρά του συστήματος, που ενοχλεί χωρίς, μέχρι στιγμής, να απειλεί. Έως την ώρα που καταφτάνει μια μυστηριώδης γυναίκα στον οικισμό,  η εμφάνιση της οποίας θα ταράξει τα ασάλευτα νερά του βάλτου και θα θέσει σε κίνηση τα κοκαλωμένα γρανάζια της Ιστορίας…

Το πρώτο μέρος της τριλογίας μοιάζει να ξεδιπλώνει μπροστά μας το πρόβλημα, ακριβώς όπως το βλέπουμε γύρω μας. Άνθρωποι που δυσκολεύονται να εμπιστευτούν και να επικοινωνήσουν με τον γείτονά τους, να μετακινηθούν από τη βολική δυστυχία ή αδυναμία τους, να σκεφτούν, να διακρίνουν το οφθαλμοφανές, να αποδεχτούν το αυτονόητο. Οι θεωρίες τους είναι σαθρές, οι πράξεις τους δεν βρίσκουν το στόχο, ακόμη κι όταν αντιδρούν σε αυτό που τους απειλεί τα χτυπήματά τους είναι τυφλά, από τους επιστήμονες λείπει το πάθος για την αλήθεια, από τους πολιτικούς   εντιμότητα, από τους κρατικούς λειτουργούς η κοινωνική  ευαισθησία,  από τους επαναστάτες η αποτελεσματικότητα.

Πάνω από αυτό το τυφλό, πληγωμένο και φοβισμένο πλήθος, που προσπαθεί να παραστήσει κάτι που δεν είναι, να πολεμήσει κάτι που δεν καταλαβαίνει και να πιστέψει σε κάτι που δεν υπάρχει, ακούγεται καθαρή και «σωτήρια» η ρητορική του πιο σκληρού φιλελευθερισμού, που απόλυτα συμφιλιωμένος με τον άτεγκτο ρόλο του, χωρίς αυταπάτες, χωρίς προκαλύμματα και χωρίς αναστολές, αποδεικνύεται ρυθμιστής των ζωών τους, υπενθυμίζοντας επίμονα ότι ο εχθρός είναι ο «άλλος». Ευτυχώς η συγγραφέας δεν σκοτώνει την ελπίδα, ο σπόρος της έχει βρει έδαφος στο τελματωμένο τοπίο, γιατί μία ομάδα δρακολόγων, οι πρωταγωνιστές, επιχειρούν να αναμετρηθούν με τις φοβίες τους, να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις τους, να διασχίσουν τα «σύνορα», γεωγραφικά και πνευματικά.     

Το μαγικό σ’ αυτό το βιβλίο είναι ότι τίποτε από τα παραπάνω δεν ενοχλεί, γιατί τίποτε δεν παρουσιάζεται με τρόπο διδακτικό ή καταθλιπτικό. Σε όλο το έργο υπάρχει μια ατμόσφαιρα ανάλαφρη, ζωηρές περιγραφές, ευφυές χιούμορ, γοητευτικοί χαρακτήρες και ασταμάτητη δράση. Είναι σίγουρα το πιο ευκολοδιάβαστο από τα βιβλία της Μπουραζοπούλου, αλλά έχω την εντύπωση (η ιστορία θα δείξει) ότι είναι και το πιο στοχαστικό. Αν η εξέλιξη του μύθου στα δύο επόμενα βιβλία της τριλογίας συνδυαστεί με εξίσου ικανοποιητική εξέλιξη του πολιτικού και φιλοσοφικού συλλογισμού, θα μιλούμε για ένα μνημειώδες έργο.




Το κείμενο δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2015