Παλιρροια των αισθησεων

                 Κάθε βιβλίο έχει τον αναγνώστη του, συνηθίζουμε να λέμε, αλλά πιστεύω ότι και κάθε στιγμή ενός αναγνώστη έχει το βιβλίο της. Υπάρχουν ώρες που αναζητούμε την περιπέτεια, άλλες που λαχταρούμε να γελάσουμε, να προβληματιστούμε, να σαρκάσουμε, ώρες που νιώθουμε ευσυγκίνητοι, ρομαντικοί, θυμωμένοι, μόνοι, κουρασμένοι, μπερδεμένοι. Αν είμαστε τυχεροί, θα πέσει στα χέρια μας το κατάλληλο βιβλίο που θα γεμίσει με λέξεις το βουβό συναίσθημα και θα μας προσφέρει αυτό ακριβώς που έχουμε ανάγκη. Τέλος καλοκαιριού, απόγευμα Κυριακής, με τις ακτίνες του σούρουπου να μπαίνουν από την μπαλκονόπορτα και την τηλεόραση κλειστή, γιατί δεν άντεχα να ακούω άλλο την ειδησιογραφία του τρόμου, βρέθηκα απορροφημένη (και ευγνώμων) σε έναν κόσμο καλλιτεχνικής τρυφερότητας και νοσταλγίας.            Λάκης Παπαστάθης, «Το καλοκαίρι θα παίξει την Κλυταιμνήστρα», μια συλλογή διηγημάτων κόντρα στη λογική των απελπισμένων ουρλιαχτών και των πολεμικών ιαχών.  Ένα γλυκό, χαμηλότονο ταξίδι σε μια Αθήν

Μια νέα γενιά συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας κάνει διακριτικά την εμφάνισή της, μεταμορφώνοντας αθόρυβα το πιο λαοφιλές και ταυτόχρονα πιο τυποποιημένο λογοτεχνικό είδος. Η ανανέωση το αναζωογονεί, καλογραμμένο, ανοιχτόμυαλο, πολιτικά ανήσυχο και κοινωνικά ευαισθητοποιημένο, το καινούργιο νουάρ παύει να είναι αναψυκτικό ανάγνωσμα και διεκδικεί τη θέση που του αξίζει στην ποιοτική λογοτεχνία του 21 ου αιώνα.                 Χωρίς παρακμιακούς μπάτσους που κάμπτουν το νόμο έχοντας καλές προθέσεις, χωρίς σεξιστικά σχόλια για ανεγκέφαλες ξανθιές που «διώχνουν το στρες» του ήρωα, χωρίς το «αγαπημένο σιδερικό», τις σκύλες «πρώην», την στωική αυτολύπηση, τις λεπτομερείς περιγραφές συγκρούσεων που ξεχειλίζουν ωμή βία και ερωτικών συνευρέσεων που ξεχειλίζουν ωμή δυστυχία, αλλά κυρίως χωρίς τις βεβαιότητες και τις ηθικές οφειλές των προγενέστερων, ο Βασίλης Δανέλλης, εκπρόσωπος αυτής της καινούργιας γενιάς, μας σερβίρει τη «Μαύρη Μπύρα» του στο αγαπημένο μας κλασικό ποτήρι, αλλά με ανανε

Η καλή λογοτεχνία, ανεξάρτητα από το θέμα της, πάντα καταφέρνει να καθρεφτίσει την καθημερινότητα, γιατί όταν ένα βιβλίο είναι λεπτοδουλεμένο και πολυεπίπεδο, επιτρέπει πολλά περιθώρια ερμηνειών. Το «Απόψε δεν έχουμε φίλους» της Σοφίας Νικολαΐδου (βραβείο περιοδικού Δεκατα – Athens Prize for Literature) είναι ένα τέτοιο βιβλίο. Περιγράφει την ιστορία μιας ετερόκλιτης ομάδας ανθρώπων, που οι δρόμοι τους διασταυρώνονται ασταμάτητα για πάνω από μισό αιώνα, μεταβάλλοντας διαρκώς τις μεταξύ τους σχέσεις και τη σχέση τους με την εξουσία, την πατρίδα, τη γνώση και την ιδεολογία. Ένα προσεκτικά μελετημένο γαϊτανάκι, κατά τη διάρκεια του οποίου οι έσχατοι γίνονται πρώτοι, τα πρόβατα λύκοι και τα σαλιγκάρια αετοί, παίζοντας, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, ο ένας το ρόλο του μοιραίου ανθρώπου στη ζωή του άλλου.

O μύθος στην υπηρεσία της αλήθειας: Ποια είναι τα όρια της εξουσίας (οικονομικής και πολιτικής) και η νομοτέλεια της ακμής και της πτώσης της, αν και κατά πόσο κινδυνεύει από τον εαυτό της και ποιος ο ρόλος - και η τύχη - των δημοκρατικών θεσμών σε εποχές μετάβασης και αλλαγής συσχετισμών ισχύος, δεν είναι, ως φαίνεται, σημερινά ερωτήματα που απορρέουν από την τρέχουσα επικαιρότητα. Από τον αιφνίδιο αφανισμό ευημερούντων βασιλείων και πολιτισμών στην ιστορία και την μυθολογία, μέχρι την ανεξήγητη εξαφάνιση προνομιούχων μελών του ζωικού βασιλείου ή το άδοξο τέλος συνταγών μακροβιότητας και διαχρονικών λύσεων, ο  επιστήμονας - και κατ' επέκταση ο πολίτης - καλείται να συμβιβαστεί με την ιδέα της ρευστότητας, των ανατροπών και των εκπλήξεων στο αχανές σύμπαν που τον περιβάλλει, αλλά και στα ρεαλιστικά θεμέλια της κοινωνίας που στεγάζει τον μικρόκοσμο της ζωής και των ονείρων του.   Η λογοτεχνία επιδεικνύει διαχρονικό ενδιαφέρον για αυτή τη θεματολογία και την προσεγγ

Να που μερικές φορές η λογοτεχνία προλαβαίνει την πραγματικότητα ή συμπορεύεται εύστοχα μαζί της. Το μυθιστόρημα «Ένα πεινασμένο στόμα», της Λένας Διβάνη, λίγους μήνες μετά την έκδοσή του, αλλάζει όψη στα μάτια μας και μοιάζει να αναφέρεται στα πεινασμένα στόματα των πάλαι ποτέ αστών, που τείνουν να γίνουν οικονομικοί μετανάστες μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Στην πραγματικότητα το βιβλίο παρουσιάζει τη σχέση έρωτα-μίσους ανάμεσα σε έναν αθηναίο αστό, ο οποίος «έχει» και «κατέχει», και έναν καλλιεργημένο αλβανό, ο οποίος προσβλέπει και δικαιούται να απαιτεί. Η εύθραυστη σχέση εξουσίας και αλληλεξάρτησης που θα αναπτυχθεί μεταξύ τους, καθορισμένη από τα πάθη, τις ανισότητες και την ανάγκη, θα οδηγήσει αναπόφευκτα στη σύγκρουση. Το ενδιαφέρον συνίσταται στο ότι αδυνατούμε να διακρίνουμε τον νικητή, μολονότι η ρήξη έχει καθαρή λύση, γιατί εκείνο που διακυβεύεται πλέον είναι το ποσοστό της ήττας.

Τον τελευταίο χρόνο προσπαθούμε συχνά να ξεκαθαρίσουμε στο μυαλό μας πού τελειώνει η ποινική ευθύνη του ατόμου και πού αρχίζει η πολιτική ευθύνη του πολίτη. Αυτό ακριβώς το ζήτημα πραγματεύεται ένα απίστευτο μυθιστόρημα., που διάβασα την προηγούμενη εβδομάδα και το οποίο είναι δύσκολο να περιγραφεί. Τίτλος του, «Η ενοχή της αθωότητας», συγγραφέας, η Ιωάννα Μπουραζοπούλου. Η Μπουραζοπούλου δεν είναι άγνωστη, είχε ήδη εντυπωσιάσει με το προηγούμενο έργο της, «Τι είδε η γυναίκα του Λωτ;» (βλέπε σχετική ανάρτηση στο blog). Στο τωρινό βιβλίο της περιγράφει μια φανταστική Ευρώπη, όπου η πολιτική ενοποίηση έχει ολοκληρωθεί και οι πολιτισμικές ανισότητες έχουν δώσει τη θέση τους σε νέου τύπου διακρίσεις : επαγγελματικές. Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός διαιρείται, ανάλογα με την εργασιακή απασχόληση, σε εννέα κάστες, που έχουν αγεφύρωτες διαφορές μεταξύ τους. Παρ' όλα αυτά, το κοινό συμφέρον πρυτανεύει και οι κάστες συμβιώνουν ειρηνικά και αρκούντως αποδοτικά. Μέχρι τη στιγμή που η Εθνοσυνέλευσ