To νουάρ εκσυγχρονίζεται

Μια νέα γενιά συγγραφέων αστυνομικής λογοτεχνίας κάνει διακριτικά την εμφάνισή της, μεταμορφώνοντας αθόρυβα το πιο λαοφιλές και ταυτόχρονα πιο τυποποιημένο λογοτεχνικό είδος. Η ανανέωση το αναζωογονεί, καλογραμμένο, ανοιχτόμυαλο, πολιτικά ανήσυχο και κοινωνικά ευαισθητοποιημένο, το καινούργιο νουάρ παύει να είναι αναψυκτικό ανάγνωσμα και διεκδικεί τη θέση που του αξίζει στην ποιοτική λογοτεχνία του 21^ου αιώνα.

                Χωρίς παρακμιακούς μπάτσους που κάμπτουν το νόμο έχοντας καλές προθέσεις, χωρίς σεξιστικά σχόλια για ανεγκέφαλες ξανθιές που «διώχνουν το στρες» του ήρωα, χωρίς το «αγαπημένο σιδερικό», τις σκύλες «πρώην», την στωική αυτολύπηση, τις λεπτομερείς περιγραφές συγκρούσεων που ξεχειλίζουν ωμή βία και ερωτικών συνευρέσεων που ξεχειλίζουν ωμή δυστυχία, αλλά κυρίως χωρίς τις βεβαιότητες και τις ηθικές οφειλές των προγενέστερων, ο Βασίλης Δανέλλης, εκπρόσωπος αυτής της καινούργιας γενιάς, μας σερβίρει τη «Μαύρη Μπύρα» του στο αγαπημένο μας κλασικό ποτήρι, αλλά με ανανεωμένη γεύση.

                Στη θέση του πεσιμιστή μπάτσου ένας καλλιτέχνης του δρόμου, ο νεαρός Αντρέας, που βιώνει κι εκείνος το υπαρξιακό του αδιέξοδο, καθώς έχει αντικαταστήσει μία κόλαση με μία άλλη (εγκατέλειψε τη μεγαλοαστική του οικογένεια για μια εξίσου ασφυκτική ζωή στο περιθώριο) καταλήγοντας να μην ανήκει πουθενά.  Στη θέση του «αγαπημένου σιδερικού» η κιθάρα, αχώριστη σύντροφος, που «του βαραίνει γλυκά τον ώμο». Στη θέση της ξανθιάς σεξοβόμβας η Νιγηριανή Νάντια, που δεν υπομένει αγόγγυστα τα καμώματα του μπερδεμένου εραστή της. Δεν λείπει ούτε καν η ιδιαίτερη σχέση του πρωταγωνιστή με το αλκοόλ (επίμονο χαρακτηριστικό των νουάρ), τα ασαφή κίνητρα του ήρωα (κάνω το σωστό, αλλά δεν ξέρω γιατί) και η άνετη συνύπαρξη με απόβλητους, ακόμη και με τον υπόκοσμο. Πρόκειται λοιπόν για την κλαστική συνταγή που απλώς σερβίρεται σε μοντέρνο περιτύλιγμα;  

                Εδώ ακριβώς έγκειται  η μαεστρία του νεαρού συγγραφέα, πού, είτε από πρόθεση είτε από ένστικτο, πέτυχε το αναπάντεχο. Μεταχειρίστηκε όλα τα κλασσικά μοτίβα, χωρίς ούτε να τα φοβηθεί ούτε να τα σαρκάσει ή να τα ανατρέψει, φέρνοντας επιδέξια το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο διχασμένος Αντρέας δεν μας αποενοχοποιεί, όπως ο παρακμιακός μπάτσος ή ο κυνικός ντεντέκτιβ που αποτελούν εξωτικές φιγούρες για εμάς, τους μέσους αναγνώστες. Δεν είναι ούτε τόσο απερίσκεπτος ούτε τόσο παράλογος, μειώνοντας επικίνδυνα την απόσταση ασφαλείας που μας χωρίζει, έτσι γίνεται ο πιθανός γιος μας ή ο λησμονημένος εραστής της νεότητάς μας. Δεν μας προκαλεί να τον θαυμάσουμε, ούτε να τον λυπηθούμε, με αποτέλεσμα να μην έχουμε άλλη επιλογή από το να προσπαθήσουμε να τον κατανοήσουμε. Είναι αρκετά ειλικρινής για να κερδίσει την εμπιστοσύνη μας και την ίδια στιγμή έχει μυστικά από εμάς, οπότε για τίποτε δεν είμαστε σίγουροι. Και το πιο επικίνδυνο απ’ όλα : μας εμπνέει τρυφερότητα χωρίς να την ζητάει ή χωρίς να είμαστε βέβαιοι ότι την επιθυμεί. 

                Στα θετικά του βιβλίου σημειώνουμε επίσης : την πετυχημένη περιγραφή μιας  νουάρ Αθήνας, ως πόλη πολυπολιτισμική, σκοτεινή, με ατμόσφαιρα μυστηρίου, χωρίς όμως, για χάρη της ατμόσφαιρας, να θυσιάσει ο συγγραφέας την ελληνικότητά της και τη σχέση της με την σημερινή πολιτική επικαιρότητα. Την εξαιρετική αντίθεση έσω και έξω κόσμου – απ’ τις ωραιότερες που έχω διαβάσει – καθώς ο πρωταγωνιστής πεθαίνει από μοναξιά κινούμενος μέσα στο πλήθος. Και κυρίως, το ότι δεν αισθάνεται την υποχρέωση να παράσχει τελική κάθαρση στον αναγνώστη και δικαίωση στον ήρωά του, θεωρώντας ότι κάθαρση είναι το ίδιο το ταξίδι και δικαίωση η αποσαφήνιση της πρόθεσης. Πολύ ώριμες επιλογές για έναν τόσο νέο συγγραφέα (ο Δανέλλης είναι μόλις 28 χρονών και η «Μαύρη Μπύρα» το πρώτο του μυθιστόρημα) που γεννούν υψηλές προσδοκίες. Περιμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον το επόμενο έργο του.  

Το κείμενο δημοσιεύτηκε τον Αυγουστο του 2011