Ταξιδεύοντας με το ΑΕΡΟΠΛΑΣΤ της Άντζελας Δημητρακάκη

Σε  μια πρόσφατη συνέντευξη της   στο Θεοδόση Μίχο, στην Popaganda,  η Άντζελα Δημητρακάκη μιλούσε για «βιβλία που διαβάζονται αγκαλιά στο κρεβάτι», μια έκφραση που μου άρεσε πολύ∙  έτσι ακριβώς διαβάζω τα βιβλία που με γαληνεύουν. Μπορώ να σας βεβαιώσω λοιπόν ότι το Αερόπλαστ δεν είναι ένα από αυτά, δεν είναι ένα βιβλίο για να χαλαρώσεις και να ονειρευτείς, είναι ένα βιβλίο που το διαβάζεις καθιστός και με προσήλωση, γιατί σε υποχρεώνει να σκεφτείς και σε προκαλεί να εξερευνήσεις την κάθε φράση. Όχι να την αναλύσεις λογικά για να ικανοποιήσεις μια διανοητική σου ανάγκη, αλλά να την εξερευνήσεις, με το πάθος και την περιέργεια του εξερευνητή νέας γης. Αν θέλετε τη γνώμη μου λοιπόν, είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται ιδανικά στο τρένο. Αυτήν η τρομερή ανάγκη μου γεννήθηκε από τις πρώτες στιγμές της ανάγνωσης, να μπορούσα να το απολαύσω μέσα σε ένα τρένο που διασχίζει την Ευρώπη.

Κι αυτό γιατί κάθε τόσο σταματούσα την ανάγνωση και χρειαζόμουν λίγες στιγμές για αφομοιώσω αυτό που διάβασα. Όχι για να το κατανοήσω -δεν είναι ένα δυσνόητο βιβλίο- αλλά για να το αποκωδικοποιήσω, να ανακαλύψω τις αθέατες πτυχές των νοημάτων, γιατί σου δημιουργείται η εντύπωση πως πίσω από κάθε φράση συνωστίζονται αναρίθμητες σκέψεις της συγγραφέως. Σ' αυτήν ακριβώς την προσπάθεια αποκωδικοποίησης θα βοηθούσε ένα παράθυρο τρένου. Δηλαδή, τις στιγμές που σήκωνα τα μάτια απ' το βιβλίο και ξαναπερνούσα στο μυαλό μου αυτό που διάβασα, κοιτώντας τα ράφια της βιβλιοθήκης μου, να έβλεπα τοπία να τρέχουν με ταχύτητα έξω από το τζάμι και να άκουγα το ρυθμικό ήχο του βαγονιού στις ράγες. 

Δεν είναι μόνο ένα βιβλίο τρένου, για μένα, είναι και ένα βιβλίο-τρένο. Η ανάγνωσή του μου δημιούργησε την αίσθηση ότι ο χώρος μετακινείται και ο χρόνος τρέχει, μια αίσθηση που μόνο στο τρένο έχω νιώσει τόσο ζωηρά. Οι επιβάτες του τρένου γνωρίζουν φυσικά ότι ο χώρος δεν μετακινείται, απλώς τα τοπία που περνούν έξω απ' το παράθυρο δημιουργούν αυτήν την εντύπωση. Γνωρίζουν επίσης ότι ο χρόνος δεν επιταχύνεται, απλώς οι εικόνες που εναλλάσσονται από το τζάμι και το σώμα μας που κινείται μαζί με το βαγόνι, αλλοιώνουν φευγαλέα την αντίληψη του χρόνου. 

Είναι σαν να έχει ένα δικό του ρολόι το τρένο, που όμως δεν αναιρεί αυτό του χεριού μας. Έτσι και το βιβλίο, έχει ένα δικό του ρολόι, που όμως δεν αναιρεί αυτό της πραγματικότητας των ηρώων. Εκείνο που προσπαθώ, με κόπο, να πω, είναι ότι ενώ βρήκα απολύτως γήινους και αληθοφανείς όλους τους ήρωες και απολύτως αναγνωρίσιμα τα γεγονότα και τις καταστάσεις, την ίδια στιγμή ήταν σαν να δημιουργούσαν ένα δικό τους "τόπο" και "χρόνο". Τον τόπο και τον χρόνο του Αερόπλαστ.

 Και για να ολοκληρώσω την "τρενολογική" ανάγνωση του Αερόπλαστ, θα πω το τελευταίο και ίσως ουσιαστικότερο. Ότι το τρένο της Αντιγόνης διατρέχει όλο το βιβλίο. Συμβολίζει τη δική της επιβίβαση, που είναι κατ' εμέ η πρωταγωνίστρια και τις επιβιβάσεις που εκείνη προκαλεί, αφού αυτή γίνεται αιτία για τις μετακινήσεις των υπολοίπων, εκείνη είναι η αφορμή για το ταξίδι στο Πορ Μπόου. Τι να συμβολίζει άραγε αυτή η επιβίβαση; Η Δημητρακάκη σε συντέντευξή της αναφέρει ότι η Αντιγόνη επιβιβάζεται «στην πράξη της ανθρωπότητας». Επιχειρεί  επιτέλους να αντιμετωπίσει κατά πρόσωπο την αντίφαση που η ίδια συνιστά, ως μητέρα και συνειδητοποιημένο υποκείμενο ή απλώς δηλώνει με αυτό τον ξεκάθαρο τρόπο την απόφαση της να μεταβάλει αυτή τη συνθήκη. Μια συνθήκη που δεν μπορεί άλλο να ανεχτεί,  χωρίς απαραίτητα να ξέρει πού οδηγεί η αναίρεσή της. Νομίζω ότι εκατομμύρια υποκείμενα, στη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας επιβιβάστηκαν σε ένα νοητό τρένο και κίνησαν για έναν ιδεατό προορισμό, που στο βιβλίο είναι το Πορ’ Μπόου, επιχειρώντας να αλλάξουν μια συνθήκη που τους στένευε σαν ρούχο αλλουνού. Ανεξάρτητα αν στο τέλος τους περιμένει η απογοήτευση, η παραίτηση-αυτοκτονία ή η ξεκάθαρη ήττα, έχουν κερδίσει την ιδιωτική τους ελευθερία, έχουν γευτεί έστω και στιγμιαία την προσωπική, σμιλεμένη από τους ίδιους, ζωή τους, μόνο και μόνο επειδή επιβιβάστηκαν στο τρένο για το Πορ’ Μπόου.

           .

Το κείμενο παρουσίασης μου του βιβλίου της Άντζελας Δημητρακάκη "ΑΕΡΟΠΛΑΣΤ",  εκδ. Εστία, την Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2015 στο μπαρ Boiler